Khỉ ăn trộm ngô

Ngày xưa, có một năm trời làm hạn hán nặng, đất đai khô nứt nẻ, suối khô kiệt nước, cây cối héo rũ ra vì thiếu nước. Con người và muông thú có nguy cơ chết đói, đâu đâu cũng nhìn thấy cảnh muôn loài nháo nhác đi kiếm cái ăn. Đàn khỉ trong rừng già phải chia nhau đi thật xa mới tìm được mấy hạt ngô. Chúng chí choé, giằng co mấy hạt ngô. Thấy vậy, người liền bảo:

 - Có mấy hạt ngô, các ngươi ăn bây giờ chẳng đủ no, mùa sau lại vẫn đói. Chi bằng hãy cho chúng tôi vay để giống mùa sau, cứ một hạt chúng tôi sẽ trả một bắp.

Đàn khỉ nghe thấy rất có lý, bèn đưa số hạt ngô ít ỏi cho người rồi chúng bảo nhau đi tìm cái ăn khác.

Có được hạt giống trong tay, con người bắt đầu công việc gieo trồng. Họ đốt nương làm rẫy, chọc lỗ bỏ hạt, rồi vun gốc. Con người vất vả cõng nước từ dưới vực sâu lên tưới cho cây, bao công chăm bón gìn giữ để khỏi bị các loài khác phá. Đến mùa thu hoạch, chẳng phụ công người, mỗi cây ngô đều cho hai, ba bắp to tướng, hạt chắc mẩy, đều đặn. Bẻ ngô về nhà, người gọi khỉ đến để trả nợ. Khỉ chọn những bắp to nhất, mảy nhất và lấy đúng số bắp bằng số hạt ngày trước khỉ cho vay.

Số bắp lấy được, khỉ giằng co nhau ăn ngấu nghiến và hết ngay lập tức. Còn người, phần thì để ăn dè dặt, phần thì để làm giống cho vụ sau. Thế là từ một hạt, con người có một bắp, từ một bắp con người có cả một nương ngô. Mùa sau, mùa sau nữa, người lại thu hoạch ngô, lũ khỉ quen hơi lại đến đòi ngô nữa. Nhưng người không trả mà nói:

 - Chúng tôi đã trả đủ cho khỉ từ mùa ngô trước còn gì. Một hạt đổi cả một bắp đấy thôi. Sao khỉ lại muốn đòi nhiều thế?

Nhưng khỉ không chịu, chúng đòi năm nào cũng được đếm cây lấy bắp như mùa trước. Con người thấy khỉ vô lý quá bèn đuổi khỉ đi.

Từ ngày người trồng được ngô trên nương rẫy, đàn khỉ bỗng trở nên lười biếng chẳng chịu đi kiếm ăn xa như ngày xưa. Chúng cứ rình rập ở bìa rừng chờ con người sơ hở thì rủ nhau voà bẻ trộm ngô ăn, bất kể non hay già. Con người rất bực mình vì phải bao công lao động vất vả nặng nhọc, phải mất bao nhiêu thời gian ngô mới cho con người bắp vậy mà khỉ không những bẻ trộm bắp mà còn phá hoại cây ngô làm cho con người không có gì để ăn. Thế là họ quyết tâm bảo vệ nương ngô của mình. Con người đặt cạm bẫy, tên, nỏ, hố chông quanh nương ngô. Khỉ ngu ngốc không biết cách tránh nên mắc bẫy chết rất nhiều, gần như tuyệt giống nòi.

Một lần, người lên thăm nương ngô, thấy một con khỉ cái đang chửa mắc bẫy. Nghĩ đến cảnh loài khỉ sắp tuyệt giống nòi, người động lòng thương xót, tháo bẫy thả con khỉ đó trở lại rừng. Con khỉ chửa còn lại từ ngày ấy cứ sinh sôi nảy nở con đàn cháu đống mãi đến tận hôm nay. Thế nhưng khỉ vẫn không bỏ được thói quen bẻ trộm ngô của con người.