Hoàng Thái Hậu Từ Dũ

Bà Từ Dũ tên thật là Phạm Thị Hằng, sinh ngày 19-5-1810, quê ở Gia Định. Năm 14 tuổi, bà được tuyển vào cung và được vua Thiệu Trị rất sủng ái.

Năm 1829, bà sinh hoàng tử Hồng Nhậm. Khi Hồng Nhậm tròn 19 tuổi thì được cha truyền ngôi vua, lấy niên hiệu là Tự Đức và bà Từ Dũ trở thành Hoàng Thái hậu.

Bà Từ Dũ hiền thục, đoan trang, sống giản dị, không ưa sự xa hoa. Bà thích đọc sách và suy ngẫm nên rất uyên bác.

Theo thông lệ, triều đình phải tổ chức lễ tấn phong Hoàng Thái hậu cho bà một cách trọng thể, nhưng bà lần lữa không muốn làm. Nhà vua năn nỉ, các quan khẩn cầu nhiều lần bà mới đồng ý, nhưng bà bắt làm thật đơn giản, không được bày biện tốn kém.

Dù ở ngôi Hoàng Thái Hậu nhưng bà vẫn dùng chiếc quạt giấy đã rách mép, bao đựng kính đã sờn. Những cây nến trong cung khi thắp còn lại mẩu thừa, các cung nữ thường vứt đi, bà bảo phải gom để dành, dồn lại nấu thành cây nến khác. Bà thường nói với cung nữ:

– Ta tự xét không làm gì có ích cho nước nhà, không thể cậy thế là mẹ vua để ăn tiêu xa xỉ. Một sợi tơ, một hạt gạo đều là mồ hôi, nước mắt của dân, không được coi thường mà hoang phí.

Ở địa vị như bà, xưa nay không ít người lợi dụng quyền chức để mưu cầu cho người thân, cho dòng họ mình. Bà không làm như vậy, trái lại còn rất nghiêm khắc. Một người họ hàng của bà từ Gia Định ra Huế cầu xin vua Tự Đức ban cho chức tước. Khi con hỏi ý kiến, bà bảo :

– Người trong họ của ta không có công lao thì không được ban tước, ai làm điều sai trái cũng phải nghiêm trị theo phép nước.

Bà Từ Dũ còn nổi tiếng là người mẹ mẫu mực, rất có ý thức trong việc dạy dỗ, rèn cặp con mình, ngay cả lúc con đã làm vua. Đêm đêm, Tự Đức có lệ đọc sách cho mẹ nghe. Sau mỗi đoạn, Thái hậu thường phân tích các sự kiện, nhân vật, rút ra những bài học sâu sắc, qua đó gợi cho Tự Đức kinh nghiệm ứng xử và điều hành việc nước.

Nhà vua do sức yếu nên việc triều chính có lúc trễ nải. Một số quan lại lợi dụng thời cơ lộng quyền vơ vét. Đại thần Phạm Phú Thứ dâng sớ phê phán và khuyên can vua. Tự Đức đọc xong nổi giận, nghe theo bọn gian thần, cách chức Phú Thứ, giáng xuống làm lính. Biết tin ấy, Thái hậu cho mời vua đến, hỏi:

– Ông Phạm dâng sớ trách cái tính lười biếng của con thì ông ấy được lợi gì?

Nhà vua thưa:

– Ông ấy không được lợi gì, nhưng bề tôi sao dám chê trách vua như thế?

Thái hậu nhẹ nhàng:

– Người thẳng thắn thì mới dám nói sự thật. Còn những người chỉ bẩm bẩm, dạ dạ có chắc họ trung với vua không?

Vua cúi đầu im lặng. Thái hậu tiếp:

– Ông Phạm làm lính, có thấy ông ấy buồn không?

Vua thưa:

– Ông ấy không buồn. Chiều chiều ông ấy thường thả thuyền, ngâm thơ.

Thái hậu nói:

– Con thấy không, người trượng phu không phải vui ở chức tước, mà cốt là ở việc làm chân chính không hổ thẹn với lòng mình.

Tự Đức hiểu ra, sụp lạy mẹ. Sau đó, Phạm Phú Thứ được triệu về kinh, khôi phục chức cũ, sau này trở thành một vị đại thần thân cận của vua Tự Đức.

Bà Từ Dũ sống trong giai đoạn nước nhà lâm nạn. Tự Đức qua đời năm 1883 làm bà rất đau buồn. Khi nghe tin Nam Bộ bị Pháp chiếm, bà khóc thảm thiết, nhịn ăn ba ngày. Lúc kinh thành thất thủ, bà theo vua Hàm Nghi chạy ra Quảng Trị. Bà luôn động viên vua kiên trì chống Pháp. Sau, vì già yếu bà phải quay về Huế, sống âm thầm, lặng lẽ cho tới khi qua đời, hưởng thọ 91 tuổi.

Người con gái hiếu thảo

Một bà mẹ sinh được bảy cô con gái. Một dạo bà đi thăm cậu con trại ở xa. Một tuần lễ sau, bà trở về nhà. Mới bước chân vào nhà, bà đã nghe các con gái lần lượt nói lên nỗi mong nhớ của mình...

Đường Dần bái sư học nghề

Đường Dần, tự Bá Hổ, từ nhỏ đã tỏ ra thông minh lanh lợi, tài học hơn người. Đường Dần đã từng bái ông tổ trường phái hội họa Ngô Môn là Thẩm Châu làm thầy, một năm sau, cậu bé Đường Dần đã thể hiện được tài năng hội họa xuất chúng...

Người viết truyện thật thà

Nhà văn Pháp nổi tiếng Ban-dắc và vợ được mời đi dự tiệc. Lúc sắp lên xe, ông bảo vợ: Anh không muốn ngồi ăn lâu, nhưng chưa biết nên nói thế nào đây.

Người đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương gốc Bỉ

Đó là ông Phrăng Đơ Bô-en, tên Việt là Phan Lăng. Quê hương ông ở Vương quốc Bỉ.

Chuyện cổ tích buồn

Sáng nào dậy sớm, Ly cũng nhìn thấy bà. Bà đang lúi húi nhặt những bông hoa sứ rụng ngay trước cổng nhà. Lưng bà còng, tóc bà bạc trắng. Hình như bà đã đến nhặt hoa ở đây từ lâu lắm, vì cây hoa sứ này còn nhiều tuổi hơn Ly gấp mấy lần.

Một trí khôn hơn trăm trí khôn

Một buổi sáng trời quang mây tạnh, đôi bạn dạo chơi trên đồng cỏ. Chúng đi sóng đôi với nhau, nhởn nhơ ngắm trời ngắm đất. Ánh mặt trời chiếu trên thảm cỏ non làm cho những giọt sương long lanh như những hạt ngọc...

Con yêu mẹ

Người mẹ mệt mỏi trở về từ cửa hàng sau một ngày làm việc dài đăng đẵng, kéo lê túi hàng trên sàn bếp. Đang chờ bà là đứa con trai tên David lên 8 tuổi, đang lo lắng kể lại những gì mà em nó đã làm ở nhà...

Ai mạnh nhất trên đời?

Chú gà rừng đến bờ sông để tìm nước uống cho đỡ khát. Chú ta tìm được một chỗ nước chưa đóng băng tròn như cái đĩa. Chú uống cho đến lúc đôi cánh cũng bị băng đóng cứng đờ.

Dê và cáo

Trong một khu rừng nọ, có một con sư tử rất hung bạo, sống trong một cái hang lớn và chứa nhiều thức ăn. Một hôm, con sư tử đi ra khỏi hang. Nhân lúc đó, một con cáo đã lẻn vào và ăn tất cả thức ăn có trong hang...